ĐỖ MƯỜI

Ảnh Internet.

Ông là sự điển hình của người nông dân Bắc Bộ đi làm cách mạng thế kỷ 20. Đây là một nét độc đáo của lịch sử Việt Nam thế kỷ trước. Và điều này thể hiện cả mặt mạnh và mặt yếu thế hệ ông. Mặt mạnh là lòng yêu nước, sự hăng hái, nhiệt tình, đã tin vào cái gì là làm đến cùng để thực hiện niềm tin đó, và cả sự gan góc đến mức độ không sợ cái chết, điển hình cho điều này là cuộc vượt ngục ở Hoả Lò năm 1940, khi ông dám băng qua cả một hệ thống điện cao thế, trốn thoát ra ngoài tiếp tục sự nghiệp. Ông cùng với nhiều người khác đã tạo ra một thế hệ vàng của lịch sử Việt Nam hiện đại. Một thế hệ không tham nhũng, không vương vấn chuyện gia đình, tất cả vì lý tưởng và Tổ Quốc.
Nhưng, điểm yếu ở thế hệ ông và cá nhân ông, cũng xuất phát từ những điểm mạnh đó. Yêu nước thái quá, nhiệt tình thái quá, tin tưởng thái quá. Và những cái đó in hằn trong lịch sử đất nước. Ông sống chủ yếu trong thời kỳ chiến tranh lạnh, ông tin tưởng tuyệt đối vào Mac Lenin, căm ghét chủ nghĩa tư bản đến cùng cực, câu nói nổi tiếng của ông: giai cấp tư sản giống như lũ chuột cống, nhìn thấy là phải đập chết. Câu này có cái gì giống như suy nghĩ của Pavel thời nội chiến ở Ucraina: sẵn sàng cầm dao đi sửa bọn tư sản bên Ý.
Ông nghĩ như thế, và trong hoàn cảnh ấy, cũng không trách ông được. Lúc ấy, toàn dân ta vẫn tin rằng: đồng hồ Liên Xô tốt hơn đồng hồ Thuỵ Sĩ, trăng Trung Quốc tròn hơn trăng nước Mĩ, vậy có sao đâu khi ta chứng kiến ông làm cuộc cải tạo tư sản ở Sài Gòn năm 1978, đã quét sạch đám tư sản mại bản, chủ yếu là người Hoa, ra khỏi nền kinh tế Việt Nam. Trong một chừng mực nào đó, khối đại đoàn kết dân tộc bị xâm phạm nặng nề, nhiều gia đình lâm vào cảnh khuynh gia bại sản. Nhưng hậu quả đối với đất nước thì trầm trọng và lâu dài, khi cái đầu tàu của nền kinh tế là giai cấp tư sản đã bị chặt đứt. Và thật may mắn, 8 năm sau, ta đã nhận ra sai lầm đó.
Cái sai lầm của ông và những người thuộc thế hệ ông, xuất phát từ thành phần xuất thân. Nông dân đã nói là làm, đã đi là đến,đã bàn là thông. Ông tin thế và làm như thế. Có thể, những việc làm của ông đã ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của đất nước theo hướng tiêu cực, nhưng không ai phủ nhận lòng nhiệt tình yêu nước của ông. Mọi thứ đã được sửa chữa. Và đất nước vẫn đi lên. Niềm vui luôn luôn là cánh cửa, mở đến quanh ta, toàn ta nữa, chan hoà.
                                                                                                         Trần Khoa: 03. 10. 2018.